Játtað í:
2006

Granskingarøki:
Tøkni

Verkætlanarslag:
Ph.d.verkætlan

Verkætlanarheiti:
Genetic studies of Atlantic cod (Gadus morhu) from the Faroe Bank and the Faroe Plateau.

Játtanarnummar:
0605

Verkætlanarleiðari:
Petra E. Petersen

Stovnur/virki:
Fiskaaling

Verkætlanarskeið:
1.2.2008-30.04.2014

Stuðul úr Granskingargrunninum:
678.000 kr.

Verkætlanarlýsing:




Original

Genetic studies of Atlantic cod (Gadus morhua) from the Faroe Bank and the Faroe Plateau

The objectives of the project are:

1. Perform a study of the population genetic structure of cod from the Faroe Bank and the Faroe Plateau in relation to selected populations in the North East Atlantic and the North Sea.

2. Evaluate the differences between different families both within and between populations: Produce 30 families from each of the two populations (Faroe Bank and Faroe Plateau). Raise them in common environment (same bags or net pen).

Sample and measure (length and weight) at fixed times to monitor survival and development during the life stages until maturation (2-3 years). Percentage maturation within each family is also an important parameter.

The results of the project will increase the scientific knowledge of the natural cod populations, as well as be of significant importance for cod farming.



Final

Samandráttur av verkætlan – arbeiðsgongd, høvuðsúrslit:

Høvuðsendamálið var at kanna møguligar arvaligar munir millum landgruns og bankatosk í djúpdina. Hesir báðir fiskastovnar eru minkaðir munandi seinastu árini og spurningurin um møguligan arvaligan mun er av stórum týdningi fyri stovnsrøkt yvirhøvur. Harafturat vóru fyri nøkrum árum síðani gjørdar royndir við at ala tosk í Føroyum, har bankatoskur var aldur inni á landgrunninum, í náttúrliga umhvørvinum hjá landgrunstoskinum. Blanding millum stovnar (genetic introgression) er ikki ynskilig og av tí, at tað eru stór sannlíkindi fyri, at toskur rýmir úr alinótum (sum vaksin fiskur og / ella sum rogn), var tað av stórum týdningi at fáa staðfest, hvørt tað var munur millum stovnarnar og at kanna møguleikan fyri at menna ílegumarkørar, sum vístu serliga týðuligan mun millum landgruns og bankatosk. Ymisk sløg av DNA kanningum vórðu nýttar til endamálið og eisini varð hugt at, um munur var á nøringsstrategium millum landgruns og bankatosk – og hvørt hetta mundi vera arvaligt. Aftaná verkætlanarbyrjan góvust royndirnar við toskaaling í Føroyum. Orsøkirnar eru fleiri, men yvirhøvur er høgt felli av larvum og yngli ein stór avbjóðing fyri at fáa toskaaling at bera seg. Tí var felli, og møguligar orsøkir til tess, millum familjur av aldum bankatoski eisini kannað.

Tøl frá yvirlitstrolingum hjá Havstovuni og úrslit frá aliroyndum, sum vórðu gjørdar sum partur av hesari verkætlanini, vórðu nýtt at kanna parametrar í sambandi við nøring. Úrslitini vístu týðandi mun millum stovnarnar báðar í nøringsstrategium. Tað vísti seg, at bankatoskurin gýtir fleiri, men smærri, rogn í mun til landgrunstoskin. Sagt við øðrum orðum, so hevur bankatoskurin eina meira “sjálvsøkna” gýtistrategi, har íkastið til komandi ættarlið (tal av rognum) er maksimerað við at minka um yvirlivilsismøguleikarnar hjá hvørjum einstakum avkomi (smærri rogn og larvur). Ein hypotesa varð sett fram um, at hendan meira “sjálvsøkna” stragegi á bankanum er ment (evolusjonert) orsakað av einum meira óvardum umhvørvi fyri toskayngul her enn á landgrunninum.

Gýtiroyndir við bankatoski vístu stóran mun millum familjur, hvat viðvíkur undankomu, also hvussu nógv avkom (rogn / yngul) yvirlivdi frá teimum ymisku familjunum. Støddin á rognakornunum var ein brúkilig ábending fyri hvussu nógv fóru at yvirliga sum rogn, men ikki fyri undankomu hjá yngli. Ein avleiðing av hesum úrslitum er, at man í aling av toski (helst marinum fiski yvirhøvur) ikki kann ganga út frá einari breiðari familjuumboðan í ynglinum, hóast tað er staðfest ein breið familjuumboðan av rognum / larvum. Tað er tískil skilagott at innføra (ílegu )kanningar nakrar mánaðir aftaná gýting fyri at staðfesta, hvussu nógvar familjur veruliga eru umboðaðar í næsta ættarliði. Kanningarnar vóru gjørdar í trimum kørum, fyri at kanna umhvørvisávirkan (“tank effect”). Áðrenn rognini klaktu, vóru eins tøl av rognum per familju koyrd í hvørt karið. Viðvíkjandi undankomu av yngli var eingin “tank effect”, also tær “góðu” familjurnar (høga yvirliving) kláraðu seg væl í øllum trimum kørum og tær “vánaligu” (har lítið ella einki kom undan) kláraðu seg somuleiðis illa í øllum trimum kørum. Viðvíkjandi stødd á yngli var týðandi munur millum millum kørini, also her var ein greið umhvørvisávirkan galdandi.

Í kanningum av mikrosatellittum (mikrosatellittar eru eitt ávíst slag av DNA markørum) vóru dáta fyri landgrunnin býtt upp í tosk, sum hoyrdi til gýtiøkið á norðurhavinum (LG N) og tosk, sum hoyrdi til eitt minni gýtiøki vestanfyri (LG V). Umframt LG N og LG V sýni umfataðu hesar kanningar eisini sýni av bankanum. Sýnini av føroyskum toski vóru stór, tilsamans vóru 1069 toskar, fingnir yvir eitt trý ára tíðarskeið, kannaðir. Harumframt vóru dáta fyri norskan strandartosk nýtt til samanberingar. Ein hagfrøðiliga týðandi munur var funnin millum landgruns og bankatosk. Tó var hesin fleiri ferðir minni enn munurin, ið varð funnin millum føroyskan og norskan tosk. Hóast føroysku stovnarnir eru minkaðir ógvusliga síðstu nógvu árini, vóru ongar ábendingar um miss av ílegufjølbroytni (“genetic diversity”), sum var á sama støði sum tað í norska toskinum. Tað skal tó sigast, at tílík skaðilig árin ikki altíð koma til sjóndar fyrrenn aftaná ein tíð er farin og tá hugsað verður um, at báðir stovnarnir í løtuni eru søguliga lágir og at hesi dáta vóru frá 2008 – 2010, burdu nýggjar metingar verið gjørdar, har dáta frá hesari verkætlanini vórðu nýtt sum samanberingargrundarlag. At enda vóru ábendingar um, at tað kann vera ein ávísur samanhangur millum ílegur og dýpi, toskur svimur á, eftirsum munur var millum tosk, sum svam djúpt (> 150 m) og tosk, sum svam grynri fyri ein av markørunum (Gmo132) – hetta varð einans kannað fyri LG N sýnið.

Aðrar kanningar (av proteinum) hava bent á, at tað møguliga kundi verið ein munur millum landgruns og bankatosk í hemoglobin og transferrin ílegum. Í hesari verkætlanini vórðu SNP markørar (einkultmutasjónir í arvastreinginum ella “Single Nucleotide Polymorphisms” á enskum) í hesum báðum ílegum (hemoglobin íleguni Hb ß1 og transferrin íleguni Tf1) kannaðir og ongar ábendingar vóru um mun millum stovnarnar báðar.

Við at nýta ein lutfalsligan nýggjan DNA kanningarhátt (RAD sequencing, sum lesur petti av arvastreinginum, javnt býtt yvir allan arvastreingin), vórðu 3533 nýggir ílegumarkørar (SNP markørar) funnir. Einans ein lítil partur av hesum (58) vístu týðandi mun millum landgruns og bankatosk (P < 0.05) og eingin einkultur markørur kundi einsamallur siga, hvørt fiskurin var landgruns ella bankatoskur. Teir 8, sum vístu stórstan mun, vóru valdir út og kannaðir í størri sýnum, sum eisini umfataðu norskan tosk og tosk úr Hvítahavinum. Góð úrslit vóru fingin fyri 6 av teimum 8 markørunum við einari bíligari og skjótari mannagongd (sum er neyðugt, um hetta td. skal mennast til eina “stock identification” mannagongd). Eingin munur var á úrslitunum fyri tey kontrol individini, sum vórðu kannað við báðum mannagongdum. Sokallað “ascertainment bias” var staðfest, tvs. at hesir markørar ikki neyðturviliga eru væl egnaðir til at kanna demografi í øðrum toskastovnum, tí teir eru mentir ítøkiliga í og til føroyskan tosk. Tá tað er sagt, kunnu teir saktans nýtast til at kanna stovnssamanseting í føroyskum toski og 5 av teimum 6 markørunum, sum góvu góð úrslit, staðfestu ein týðandi mun millum landgruns og bankatosk og ongan mun millum bæði landgrunssýnini. Harafturat vísti tað seg, at hesir 5 markørar kundu nýtast til at vísa á upprunan (landgrunnin ella bankan) fyri sýni av antin landgruns og / ella bankatoski, um hesi vóru nóg stór (> 14 toskar).

Fyri at taka samanum, hevur hendan verkætlanin lagt nógv ymiskt próvtilfar fram, sum vísir, at landgruns og bankatoskur eru tveir arvaliga (genetiskt) ymiskir stovnar og týdningarmikil vitan er fingin til vega um bæði lívfrøði og arv í føroyska toskinum. Nýggju SNP markørarnir, sum eru mentir, kunnu vísa seg at vera ein ógvuliga hent kelda í framtíðini, um verandi gongd heldur fram, har eitt nú ES arbeiðir fram ímóti, at fiskaseljarar skulu kunna prógva upprunastovn fyri fiskavørur.



Støða:
Liðug

Avrik:
Vísindaligar greinar, bøkur, ritgerðir v.m.:

Petersen, P. E. (2015). An investigation of genetic and reproductive differences between Faroe Plateau and Faroe Bank cod (Gadus morhua L.). Ph.D. Ritgerð, University of Stirling.

Andersen, Ø., De Rosa, M. C., Pirolli, D., Tooming Klunderud, A., Petersen, P. E. and André, C. (2011). Polymorphism, selection and tandem duplication of transferrin genes in Atlantic cod (Gadus morhua) – Conserved synteny between fish monolobal and tetrapod bilobal transferrin loci. BMC Genetics 12(51), pp. 1 14. doi: 10.1186/1471 2156 12 51.

Petersen, P. E., Taggart, J., Penman, D., Dahle, G. and Gislason, H. Genetic studies of Atlantic cod (Gadus morhua) from the Faroe Bank and the Faroe Plateau. Institute of Aquaculture Ph.D. Research Conference, University of Stirling, Stirling, Scotland, 29. oktober 2008.

Petersen, P. E., Taggart, J., Penman, D., Dahle, G. and Gislason, H. Comparison of Atlantic cod from the Faroe Bank and the Faroe Plateau by genetic analyses – initial studies. Cod Farming in Nordic Countries, Reykjavík, Iceland, 30. september – 1. oktober 2008.

Petersen, P. E., Taggart, J., Penman, D. Dahle, G. and Patursson, Ø. Genetic studies of Atlantic cod (Gadus morhua) from the Faroe Bank and the Faroe Plateau . FarGen Summit, Tórshavn, Faroe Islands, 23. – 24. september 2012.



Onnur úrslit, t.d. ikki kunngjørdar greinar, patentir, telduskipanir, frumsnið og nýggjar mannagongdir:

Eitt stórt granskingarøki fyri tíðina snýr seg um at finna ílegumarkørar, sum megna at vísa á rætta upprunan hjá fiski, eisini fiskavørum, td. flaki úr einum kølidiski í einum matvøruhandli. Her vórðu 3533 nýggir ílegumarkørar (Single Nucleotide Polymorphisms ella SNPs á enskum) mentir. 5 av hesum markørum vístu tíðandi mun millum landgruns- og bankatosk (eisini tá vit eftirkannaðu hetta í størri sýnum) og hóast teir ikki kundu nýtast at vísa á upprunan hjá einstøkum toskum, var møguligt at staðfesta, hvørt eitt sýni av toski var fiskaður á landgrunninum ella á bankanum. Tað er væl møguligt, at tað fer at bera til at siga, hvaðani einkulti toskurin stavar, um fleiri markørar verða nýttir. Tó skulu fleiri kanningar við størri sýnum til fyri at vita við vissu, um tað er so. Skuldi framtíðin kravt skjalprógving frá okkara fiskaútflytarum fyri, hvaðani toskur stavar, eru dáta fyri hesar markørar eitt virðismikið tilfeingi, sum kann troytast til endamálið.

Ein grein er klár at senda inn: ”Differential survival among cod families from fertilisation through to metamorphosis”.



Almannakunngerðing uttan fyri vísindaliga umhvørvið, t.d. fyrilestrar, tíðarrit, greinar í bløðum, sjónvarp og útvarp:

“Ílegukanningar av landgruns og bankatoski”. Fyrilesturin varð hildin tvær ferðir í mars 2012. Fyrru ferðina fyri almenninginum (fyrireikað av Lívfrøðingafelagnum) og seinnu ferðina fyri starvsfólki á Havstovuni.

“Ílegur í sambandi við aling”. Sjónvarpsfyrilestur, sending “Speki”, hildin 16. Apríl 2014.

Greinar í Alitíndum (tøkar á www.fiskaaling.fo):

“Míni, tíni og okkara børn – familjuviðurskifti í alitoski”. Alitíðindi nr. 1, 2011.

“Transferrin ílega í toski”. Alitíðindi nr. 2, 2011.

“Funnið ílegumarkørar, sum vísa týðandi mun millum landgruns og bankatosk”. Alitíðindi nr. 2, 2014.





<< Back
Administration     English